Αναρτήσεις
[ΕΙΜΑΣΤΕ ΚΑ Τ Ι . . . ]
Κ. Γ. Καρυωτάκης
Γεννήθηκε στην Τρίπολη στις 30 Οκτωβρίου 1896. Ο πατέρας του ήταν νομομηχανικός και τα παιδικά του χρόνια μετακινήθηκε σε διάφορες επαρχιακές πόλεις. Στα Χανιά τελείωσε το Γυμνάσιο. Ήταν παιδί δειλό και ασθενικό, που του άρεσε η μοναξιά και προσπαθούσε να αντλήσει από τον εαυτό του τη δύναμη της παρηγοριάς. Στα Χανιά είχε μια αισθηματική απογοήτευση, που -ως φαίνεται- έπαιξε κάποιο ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του.
Το 1913 γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας και το 1917
πήρε πτυχίο. Για να πετύχει αναβολή στράτευσης γράφτηκε και στη Φιλοσοφική Σχολή.
Το 1919 πήρε την άδεια του δικηγόρου, αλλά δεν άσκησε το επάγγελμα, γιατί στρατεύθηκε.
Από το 1919 υπηρέτησε ως υπάλληλος σε διάφορες πόλεις.
Χρησιμοποιώντας τις άδειές του ταξίδεψε το 1924 στην Ιταλία και Γερμανία. το
1920 στη Ρουμανία και το 1928 στο Παρίσι. Στο διάστημα της τελευταίας του απουσίας τον μετέθεσαν δυσμενώς στην Πάτρα και τελικά στην Πρέβεζα εκεί απομονωμένος και απογοητευμένος αυτοκτόνησε με πιστόλι στις 21 Ιουλίου 1928.
Η διαμόρφωση της ιδιοσυγκρασίας του δεν οφείλεται ούτε σε κληρονομικότητα
ούτε σε οικονομικές στενοχώριες. Ένα σύμπλεγμα κατωτερότητας, η ερωτική απογοήτευση στα Χανιά και οι μεταθέσεις του στην επαρχία είναι οι πιο πιθανοί λόγοι αυτής του της κατάστασης.
Το έργο του είναι κυρίως ποιητικό και δευτερευόντως πεζογραφικό. Εκτός από τα
νεανικά του ποιήματα εξέδωσε 3 ποιητικές συλλογές:
1. «Ο πόνος των ανθρώπων και των πραγμάτων» (1919). 2. «Νηπενθή» (1921).
3. «Ελεγεία και Σάτιρες» (1927). Μετέφρασε κυρίως Γάλλους ποιητές.
Το 1938 πρωτοεκδόθηκαν από τον εκδοτικό οίκο «Ίκαρος» τα Άπαντά του και το
1966 έγινε από τις εκδόσεις Ερμής φιλολογική έκθεση του έργου του. Επηρεασμένος
Το έργο του
Η ζωή του
Α. Ο ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ
140από τους Γάλλους συμβολικούς, από τα δεδομένα της ιστορικής και κοινωνικής πραγματικότητας
της εποχής του και από προσωπικές περιπέτειες έζησε κυριευμένος από
ανία απογοήτευση και απελπισία με κατάληξη την αυτοκτονία. Μελετητές σημειώνουν
γι’ αυτόν: «Ήταν ποιητής με πλούσιο ταλέντο και σπάνια εκφραστική δύναμη. Εξέφρασε όσο κανένας άλλος από τη γενιά του το αίσθημα του ανικανοποίητου και της παρακμής, που χαρακτήριζε την εποχή του. (...) Δύο είναι τελικά οι όψεις του έργου του, κι από την άποψη της ουσίας κι από την άποψη της μορφής: η ρομαντική και η ρεαλιστική, οι ελεγείες και οι σάτιρες, η ροπή προς το αφηρημένο και η εισβολή του πραγματικού στον αφηρημένο κόσμο του.
Το ποίημα είναι σονέτο και περιέχεται στη συλλογή «Ελεγεία και σάτιρες» που αποτελεί το κύκνειο άσμα του ποιητή. Διάχυτη στη συλλογή είναι η μελαγχολία, η πίκρα και παράλληλα η σαρκαστική του στάση απέναντι σ’ ό,τι τον πνίγει. Είναι ίσως το αντιπροσωπευτικότερο και αρτιότερο έργο του ποιητή.
Ο ποιητής, εκπροσωπώντας μια ομάδα ανθρώπων με την ίδια νοοτροπία και την ίδια
ιδιοσυγκρασία με αυτόν, λέει πως μοιάζουν με ξεχαρβαλωμένες κιθάρες ο αέρας
ξυπνάει στίχους και ήχους παράφωνους, όταν περνάει μέσα από τις χορδές που κρέμονται σαν αλυσίδες.
Προχωρώντας στον αυτοσαρκασμό του λέει πως μοιάζουν με απίστευτες κεραίες
που σαν δάχτυλα υψώνονται στο χάος κι ενώ στην κορφή τους αντηχεί το άπειρο, γρήγορα πέφτουν σαν σπασμένες. Παρομοιάζει επίσης τον εαυτό του και τους άλλους με διάχυτες αισθήσεις, χωρίς ελπίδα να συγκεντρωθούν όλη η φύση μπερδεύεται στα νεύρα τους, το σώμα τους πονάει σε κάθε ανάμνηση. Τα πράγματα του κόσμου τους απωθούν και το μόνο καταφύγιο είναι η ποίηση, χωρίς κι αυτή να προσφέρει τη λύτρωση.
1. Είμαστε: μιλάει ως εκπρόσωπος ανθρώπων με την δική του ευαισθησία που πληγώνονται
από τα πράγματα της ζωής, νιώθουν την τραγικότητα της ύπαρξης και
πάσχουν.
2. ξεχαρβαλωμένες κιθάρες: άνθρωποι σαν τον ποιητή διακρίνονται για την ευαισθησία τους, την ικανότητά τους να δονούνται από τα πράγματα όπως οι χορδές
της κιθάρας. Οι κιθάρες όμως είναι ξεχαρβαλωμένες, διότι οι υπερευαίσθητες αυτές
φύσεις γίνονται τελικά λεία των πραγμάτων, ανίκανες να παράγουν μελωδία.
3. ο άνεμος: η ζωή με τις δυσβάσταχτες πολλές φορές καταστάσεις της.
4. ήχος παράφωνος: αυτοί οι άνθρωποι, αν και έχουν τη δωρεά να παράγουν μελωδία,
αντιδρούν στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος με ήχους δυσάρεστους, παράφωνους
αυτό σημαίνει ότι είναι απροετοίμαστοι, αδυνατούν να βρουν εκφραστικούς
τρόπους για να αποδώσουν τη σύγχρονη πραγματικότητα.
5. αντένες: οι κεραίες. Η φύση τέτοιων ανθρώπων παρομοιάζεται με δέκτες, μοναχικές
κεραίες που συλλαμβάνουν τα μηνύματα του σύμπαντος, ωστόσο η συντριβή
τους είναι αναμενόμενη.
6. διάχυτες αισθήσεις: οι ευαίσθητοι άνθρωποι σαν τον ποιητή είναι ανοιχτοί στον
κόσμο, με όλες του τις αισθήσεις, τον περιεργάζονται με απληστία. Αυτή όμως η
ευαισθησία φτάνει ως την ευερεθιστικότητα, η ηρεμία είναι ανύπαρκτη γι’ αυτούς.
7. στο σώμα, στην ενθύμηση πονούμε: το τώρα και το χθες τους τυραννάει.
8. μας διώχνουνε τα πράγματα: η πραγματικότητα τους απωθεί.
9. καταφύγιο που φθονούμε: μοναδική παρηγοριά η ποίηση, κι αυτή όμως συχνά
είναι απρόσιτη, δε βοηθάει.
Η μελαγχολία του ποιητή, μόνιμο συναίσθημα της ζωής του, κυριαρχεί και σ’ αυτό
το ποίημα, όπου ο Καρυωτάκης σαρκάζει όχι μόνο τον εαυτό του αλλά και τους άλλους.
Εκφράζει με απόλυτη ειλικρίνεια και γνήσιο λυρισμό την απογοήτευσή του για
το θέαμα του κόσμου, την αδυναμία δυναμικής αντίστασης στα πράγματα, την τελική
άρνηση της ζωής. Η απόγνωση είναι έντονη και δε διαγράφεται καμία διέξοδος.
Το ποίημα έχει κανονική δομή, αφού υπάρχει πλήρης εσωτερική σύνδεση. Είναι δύσκολο
να το χωρίσουμε σε ενότητες, αφού όλο είναι οργανωμένο γύρω από το ίδιο θέμα
με τη χρήση αλλεπάλληλων εικόνων. Αν δεχτούμε ένα χωρισμό, θα πρέπει οι τρεις
πρώτες στροφές να αποτελέσουν μια ενότητα και η τέταρτη μια άλλη.
_ Νοηματικές ενότητες/Επιμέρους πλαγιότιτλοι
Δ. ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
γ. Πραγματολογικά – Ιδεολογικά – Πολιτιστικά σχόλια
1. Γλώσσα: Η γλώσσα είναι η δημοτική με ελάχιστους τύπους της απλής καθαρεύουσας
(φύσις, ποίησις).
2. Ύφος: Το ύφος γλαφυρό, σατιρικό, σαρκαστικό.
3. Στίχος: Το ποίημα είναι σονέτο απόλυτα σταθερής μορφής. Αποτελείται δηλ. από
δύο τετράστιχες στροφές και δύο τρίστιχες. Οι στίχοι είναι ιαμβικοί ενδεκασύλλαβοι
παροξύτονοι. Η ομοιοκαταληξία στις δύο πρώτες στροφές είναι σταυρωτή και
στις τελευταίες πλεχτή.
2. Εκφραστικά μέσα:
α. Παρομοιώσεις: «είμαστε κάτι ξεχαρβαλωμένες κιθάρες», «κρέμονται σαν καδένες
», «είμαστε κάτι απίστευτες αντένες/υψώνονται σα δάχτυλα στα χάη», «είμαστε
κάτι διάχυτες αισθήσεις.
β. Προσωποποίηση: «ο άνεμος, στίχους, ήχους παράφωνους ξυπνάει». Στις τρεις
πρώτες στροφές υπάρχουν οπτικές και ακουστικές εικόνες.
Πριν απαντήσετε στις ερωτήσεις, να προσέξετε τα εξής; α) ο ποιητής χρησιμοποιεί
το α’ πληθυντικό πρόσωπο. Αυτό σημαίνει πως μιλάει ως εκπρόσωπος ενός μεγαλύτερου
πλήθους ανθρώπων, της γενιάς του. β) Ο πρώτος στίχος των τριών πρώτων
στροφών αρχίζει με το ίδιο ρήμα.
1η: Για τις τρεις πρώτες στροφές; α) Να περιγράψετε τις εικόνες των τριών
πρώτων στροφών (η περιγραφή να είναι σύντομη και ακριβής). β) Η εικόνα
της κάθε στροφής υποδηλώνει και μια αντίστοιχη εσωτερική κατάσταση.
Να εντοπίσετε αυτή την κατάσταση επισημαίνοντας τις λέξεις ή τις
φράσεις που περισσότερο την εκφράζουν.
Απάντηση:
α. Στην πρώτη στροφή υπάρχει η εικόνα με τις ξεχαρβαλωμένες κιθάρες και τον άνεμο
που περνάει μέσα από τις χορδές τους βγάζοντας ήχους παράφωνους.
Στη δεύτερη στροφή είναι οι αντένες οι υψωμένες στο χάος. Στην τρίτη στροφή η
ιδεατή εικόνα με τις διάχυτες αισθήσεις.
β. Η εικόνα της πρώτης στροφής υποδηλώνει την ευαισθησία των ανθρώπων της
γενιάς του ποιητή, οι οποίοι δονούνται από τα ερεθίσματα, αδυνατώντας όμως να εκφραστούν
αρμονικά. Ανάλογες εκφράσεις: «ξεχαρβαλωμένες κιθάρες», «ήχους παράφωνους
».
Ε. ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ – ΤΕΧΝΟΤΡΟΠΙΑ
143
2η: Τι σημαίνουν οι φράσεις «μας διώχνουνε τα πράγματα» και «η ποίησις
είναι το καταφύγιο που φθονούμε» της τέταρτης στροφής
Απάντηση:
Η πρώτη φράση δηλώνει ότι ο ποιητής κι όσοι βρίσκονται στην ίδια κατάσταση μ’
αυτόν έχουν διαρρήξει κάθε δεσμό με την πραγματικότητα. Νιώθουν ότι τους απωθεί
και είναι ανήμποροι να προσαρμοστούν και να συμβιβαστούν.
Η άλλη φράση φανερώνει το μοναδικό καταφύγιο που θα μπορούσαν να έχουν:
την ποίηση. Κι αυτή ωστόσο δεν προσφέρει την ποθούμενη λύτρωση κι έτσι μένουν
μετέωροι, χωρίς ζωτικό χώρο δράσης.
3η: Με βάση τις απαντήσεις που δώσατε στις προηγούμενες ερωτήσεις· να εντοπίσετε
α) τη συναισθηματική διάθεση του ποιήματος και β) τι θέλησε
να εκφράσει μ’ αυτό ο ποιητής;
Απάντηση:
α. Η απογοήτευση, η απόγνωση, η μοναξιά, η αδυναμία έκφρασης, η υπερβολική
ευαισθησία που γίνεται παράπονο είναι διάχυτη στο ποίημα.
β. Με την προηγούμενη μουντή απόχρωση συναισθημάτων ο ποιητής εξέφρασε
την κρίση όχι μόνο την προσωπική αλλά και όλων των ανήσυχων ανθρώπων της γενιάς
του· ψυχές ευαίσθητες, προκισμένες με την ικανότητα να διαπερνούν την επιφάνεια
των πραγμάτων και να αναζητούν την ουσία, βρίσκονται σε τραγικό αδιέξοδο, καθώς
η γύρω τους πραγματικότητα δεν καλύπτει ούτε στο ελάχιστο τις ανάγκες τους, αντίθετα
βρίσκεται σε διάσταση με τα όνειρα και τα ιδανικά τους.
4η: Να δικαιολογήσετε την άποψη που διατυπώνεται στο εισαγωγικό σημείωμα
του ποιήματος «Άν προσέξουμε όμως;.. την ψυχή του ποιητή».
Απάντηση:
Ο Καρυωτάκης, αν και τυπικός στη στιχουργική, δεν έχει ακολουθήσει τον ίδιο
ρυθμό και μέτρο σε όλους τους στίχους του ποιήματος π.χ. ενώ το μέτρο είναι ιαμβικό,
οι στ. 1 και 4 δεν είναι γραμμένοι σ’ αυτό το μέτρο.
1η: Να σημειώσετε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λάθος(
Σ για το σωστό, Λ για το λάθος).
α. Το ποίημα αυτό ανήκει στη συλλογή «Ελεγεία και σάτιρες».
β. Η ψυχική κατάσταση του ποιητή είναι αρνητική.
γ. Τον ποιητή τον γοήτευε η πραγματικότητα.
δ. Το ποίημα είναι σονέτο και ακολουθεί την τεχνοτροπία του υπερρεαλισμού.
ε. Οι δύο τελευταίοι στίχοι εκφράζουν το τραγικό αδιέξοδο της ποιητικής γενιάς του.
2η: Να αντιστοιχίσετε τις φράσεις της στήλης Α με αυτές της στήλης Β.
Α Β
1.Το ύφος του ποιήματος είναι απλό α. που χρησιμοποιούνται ως
σύμβολα.
2. Στις τρεις εικόνες διακρίνεται β. και αποπνέει διάθεση μελαγχολίας.
3. Η ομοιοκαταληξία του ποιήματος. γ. σημάδεψε μια ολόκληρη γενιά.
4. Υπάρχουν στο ποίημα λέξεις δ. αυτοσαρκασμός του ποιητή.
5. Ο Καρυωτάκης με την ποίηση ε. είναι αντίστοιχα σταυρωτή και
πλεχτή.
3η: Να σημειώσετε ποια από τις τέσσερις επιλογές είναι σωστή.
Το ποίημα αποπνέει διάθεση:
α. αγωνίας. β. αισιοδοξίας και χαράς.
γ. μελαγχολίας και απογοήτευσης. δ. στεναχώριας.
4η: Να σημειώσετε ποια από τις τέσσερις επιλογές είναι σωστή.
Ποια από τις παρακάτω λέξεις είναι, κατά τη γνώμη σας, αντιποιητική:
α. «κρέμονται» β. «πονούμε»
γ. «χωρίς ελπίδα» δ. «ξεχαρβαλωμένες».
5η: Να αντιστοιχίσετε τις φράσεις της στήλης Α με τα σχήματα λόγου της στήλης
Β.
Α Β
1. «σαν καδένες α. ομοιοτέλευτο σχήμα.
2. «στίχους, ήχους» β. μεταφορά.
3. «οι ξεχαρβαλωμένες κιθάρες» γ. παρομοίωση.
4. «Ο άνεμος ... ήχους ξυπνάει» δ. αντίθεση.
5. «..... μα γρήγορα θα πέσουνε σπασμένες» ε. σύμβολο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου