ΕΚΘΕΣΗ- ΕΚΦΡΑΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ :   ΕΚΘΕΣΗ – ΕΚΦΡΑΣΗ  Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ :  Η ΠΕΙΘΩ

Α .  ΤΡΟΠΟΙ  ΠΕΙΘΟΥΣ

1 . Τρόποι πειθούς               2 .  Μέσα πειθούς

    α) Επίκληση στη λογική :       Επιχειρήματα : είναι μια ή περισσότερες προτάσεις(προκείμενες) που χρησιμεύουν ως βάση για την αποδοχή μιας άλλης πρότασης(συμπέρασμα), η οποία ακολουθεί λογικά τις προκείμενες

                                                  Τεκμήρια : είναι τα συγκεκριμένα στοιχεία που χρησιμοποιούνται από τον πομπό για την υποστήριξη της θέσης του.

                                                   Είδη τεκμηρίων :

                                                  Παραδείγματα, Αλήθειες, Γεγονότα, Στατιστικά στοιχεία, Αυθεντίες κτλ

    β) Επίκληση στο συναίσθημα :      Αφήγηση – Περιγραφή – Χιούμορ – Ειρωνεία – Φορτισμένο λεξιλόγιο – Χρήση Υποτακτικής ή Προστακτικής- Ασύνδετο σχήμα

                                                 Μορφές κατάχρησης  :

                                                 Κινδυνολογία, Προπαγάνδα, Εκμετάλλευση προκαταλήψεων δέκτη κτλ

    γ) Επίκληση στην αυθεντία : Χρησιμοποιείται κυρίως στον επιστημονικό λόγο, αλλά και στο δοκίμιο, το άρθρο, το κήρυγμα κτλ

                                                  Προϋποθέσεις για την ορθή χρήση :

                                                  α .  να μη γίνεται κατάχρησή της

                                                  β . να μη χρησιμοποιείται  για να καλυφθεί η έλλειψη επιχειρημάτων

                                                  γ . να γίνεται αναφορά σε αυθεντίες ειδικές μόνο στο συγκεκριμένο θέμα

   

    δ) Επίκληση στο ήθος του πομπού :       Χρησιμοποιείται κυρίως στον πολιτικό λόγο. Ο πομπός, για να κερδίσει την εμπιστοσύνη του δέκτη, μιλά σε πρώτο πρόσωπο και επιχειρεί :

                                                α . να διατυπώσει αξιόπιστο λόγο

                                                β . χρησιμοποιεί λέξεις που δηλώνουν αρετές, προβάλλει τις επιλογές και τις     αποφάσεις του

    ε) Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου :     Χρησιμοποιείται κυρίως στον πολιτικό λόγο. Ο πομπός, αντί να κρίνει τα επιχειρήματα του αντιπάλου του ασκεί κριτική :

                                                α . στο χαρακτήρα του αντιπάλου

                                                β . στην ιδιωτική του ζωή (λασπολογία)

2 . Είδη συλλογισμών – συμπεράσματα στα οποία οδηγούν

     α) ως προς την πορεία της σκέψης :

    

        1 . Παραγωγικοί :  - Από μια γενική και αφηρημένη αρχή καταλήγουμε σε κάτι ειδικό.

                             - Οδηγεί σε βέβαια συμπεράσματα.

        2 . Επαγωγικοί :  - Από ειδικές, συγκεκριμένες διαπιστώσεις καταλήγουμε σε μια γενική αρχή.

                           - Ατελής επαγωγή : οδηγεί σε πιθανά συμπεράσματα .

                           - Τέλεια επαγωγή : οδηγεί σε βέβαια συμπεράσματα.

        3 . Αναλογικοί :  - Από μια ειδική διαπίστωση καταλήγουμε πάλι σε μια ειδική διαπίστωση.

                           - Οδηγεί πάντα σε πιθανά συμπεράσματα.

     β) ως προς τις προκείμενες :

        1 . Κατηγορικός : ο συλλογισμός του οποίου οι προκείμενες είναι κατηγορικές προτάσεις, δηλ. το Υποκείμενό τους συνδέεται με το κατηγορούμενο μέσω ενός συνδετικού ρήματος

        2 . Υποθετικός : ο συλλογισμός του οποίου η μία ή και οι δύο προκείμενες είναι υποθετικές προτάσεις.

        3 . Διαζευκτικός : ο συλλογισμός του οποίου μια τουλάχιστον προκείμενη είναι διαζευκτική πρόταση

3 . Η αξιολόγηση του επιχειρήματος

    Αξιολόγηση επιχειρήματος : είναι ο έλεγχος της αλήθειας και της εγκυρότητας των προκειμένων και του συμπεράσματός του.

   Ορθό επιχείρημα = Έγκυρο + Αληθές  

Ορθό επιχείρημα = Απόδειξη

   Έγκυρο επιχείρημα : - Είναι αυτό στο οποίο οι προκείμενες οδηγούν με λογική αναγκαιότητα στο συμπέρασμα, ακολουθώντας τους καθορισμένους κανόνες της λογικής.

                               - η εγκυρότητα εξαρτάται από τη μορφή του επιχειρήματος.

   Αληθές επιχείρημα :  - Είναι αυτό στο οποίο οι προκείμενες και το συμπέρασμα ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, υπάρχει δηλαδή νοηματική σχέση των προκειμένων και του συμπεράσματος με την πραγματικότητα.

                               - Η αλήθεια εξαρτάται από το περιεχόμενο του επιχειρήματος

                               - Οι προκείμενες πρέπει να είναι γενικά αποδεκτές αλήθειες.

                               - Ένα επιχείρημα που βασίζεται μόνο σε προσωπικές γνώμες δεν έχει απόλυτη ισχύ

                              

  

Είδος	Τι ελέγχουμε και γιατί
Παραγωγικός	Ελέγχουμε την αλήθεια της γενικής αρχής, κρίσης κτλ στην οποία στηρίζεται.
Επαγωγικός : 1 . Γενίκευση 2 . Αίτιο- αποτέλεσμα 3 . Αναλογία	- Επιτρεπτή ή βεβιασμένη γενίκευση ; (βεβιασμένη γενίκευση = προκαταλήψεις) - Η σχέση αιτίου – αποτελέσματος είναι λογική ή απλώς χρονολογική;   (χρονολογική σχέση = προλήψεις) - Μήπως μια μερικότερη αιτία προβάλλεται ως μοναδική ; (= υπεραπλούστευση) - Είναι η αιτία επαρκής (= αυτή και μόνο φτάνει για να προκύψει το αποτέλεσμα)            ή / και αναγκαία (= το αποτέλεσμα δεν προκύπτει χωρίς αυτή) ; - Κυριολεκτική : οι ομοιότητες ανάμεσα στα συγκρινόμενα αντικείμενα είναι επαρκείς σε αριθμό και σχετικές με το θέμα ; - Μεταφορική : Συνήθως απευθύνεται στο συναίσθημα και επιχειρεί να παραπλανήσει. Σπάνια έχει αποδεικτική αξία λογικού επιχειρήματος
Υποθετικός	Δεν είναι έγκυρος : α . αν συμβαίνει «άρση της υπόθεσης» π.χ. «Αν είμαι πρόεδρος, είμαι διάσημος. Δεν είμαι πρόεδρος, άρα δεν είμαι διάσημος» β . αν συμβαίνει «θέση της απόδοσης» π.χ. «Αν είμαι πρόεδρος, είμαι διάσημος. Είμαι διάσημος, άρα είμαι πρόεδρος»
Διαζευκτικός	Είναι άκυρος, όταν : - εγκλωβίζει τη διάζευξη σε ορισμένες μόνο λύσεις - αποσιωπά τις υπόλοιπες για να αποσπάσει την επιθυμητή απάντηση

   Παραλογισμοί   

     Είναι τα συλλογιστικά σχήματα που, ενώ αντιβαίνουν στον ορθό λόγο και δεν έχουν αποδεικτική αξία, μπορούν να παραπλανήσουν, γιατί εξωτερικά παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες με τους έγκυρους συλλογισμούς.

   Σοφίσματα 

    Είναι οι παραλογισμοί που οφείλονται σε πρόθεση εξαπάτησης, σε λογική παγίδα που στήνει ο πομπός στο δέκτη.

4 . Αξιολόγηση τεκμηρίων

   Τα τεκμήρια που στηρίζουν ένα επιχείρημα, για να είναι αξιόπιστα, πρέπει να είναι επεξεργασμένα επιστημονικά, στατιστικά στοιχεία ή γενικά αποδεκτές αλήθειες. Σε διαφορετική περίπτωση μπορούν να παραπλανήσουν όπως οι παραλογισμοί ή τα σοφίσματα.

Β . ΜΟΡΦΕΣ  ΠΕΙΘΟΥΣ

1. Η πειθώ στη διαφήμιση

α) Τρόποι  πειθούς                           Μέσα πειθούς 

   1 . Επίκληση στη λογική :             α . Συνειρμός ιδεών

                                                        β . Αναλυτική περιγραφή και επίδειξη των ιδιοτήτων του προϊόντος

                                                        γ . επιχειρήματα υπέρ του προϊόντος, σοφιστικά τεχνάσματα

   2 . Επίκληση στο συναίσθημα :    φόβο, ενοχές, επιθυμίες, σεξουαλικότητα, ανάγκη καταξίωσης κτλ

                                                        π.χ. «Keep walking»

   3 . Επίκληση στην αυθεντία :        παρουσιάζει το προϊόν ένας ειδικός, ένας επιστήμονας, ένα δημοφιλές πρόσωπο

   4 . Λανθάνων αξιολογικός χαρακτηρισμός :    π.χ. «Μια γυναίκα με πάθος : εσύ», «Loreal γιατί σας αξίζει», «Είσαι γυναίκα ; Τόσο το καλύτερο !»: λειτουργεί δεσμευτικά για το δέκτη

 β) Η γλώσσα της διαφήμισης

   1 . Λεκτικός πληθωρισμός με αποτέλεσμα την ακυριολεξία και την ασάφεια

   2 . Κατάχρηση επιθέτου και επιρρήματος, κυρίως στον υπερθετικό βαθμό

   3 . Εκφράσεις εντυπωσιασμού

   4 . Συνθηματικός τόνος      

2 . Η πειθώ στον πολιτικό λόγο

Στόχος	Τρόποι πειθούς	Μέσα πειθούς	Αποτέλεσμα
Να πειστεί ο δέκτης, ώστε : α . να πάρει κάποιες αποφάσεις β . να προβεί σε κάποια ενέργεια	Επίκληση στη λογική	1 . επιχειρήματα – συλλογισμοί 2 . τεκμήρια	1 . ενεργοποίηση της κριτικής του δέκτη 2 . ο δέκτης αντιλαμβάνεται ότι η απόφασή του είναι σύμφωνη με :      - τα προσωπικά του   συμφέροντα και      - τα συμφέροντα του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου
	Επίκληση στο συναίσθημα	α .  κινδυνολογία,  λασπολογία, λαϊκισμός β . προπαγάνδα, η οποία χαρακτηρίζεται από :       1 . μεγαλοστομία (βεβαιωτική, δεοντολογική, θαυμαστική διατύπωση)       2 . χρήση λέξεων – αξιών (πατρίδα, εθνική ασφάλεια, λαός, ανθρώπινα δικαιώματα) που επιβάλλονται με το συναισθηματικό τους βάρος και παγιδεύουν το δέκτη	Ο δέκτης : - παραπλανάται - εκφοβίζεται - παρεμποδίζεται να ελέγξει λογικά τον πομπό

3 . Η πειθώ στον επιστημονικό λόγο

Στόχος	Τρόποι πειθούς	Μέσα πειθούς
- να περιγράψει - να ερμηνεύσει - να αποδείξει	Επίκληση στη λογική	1. Επιχειρήματα, συλλογισμοί. 2. Επαρκής τεκμηρίωση των θέσεων με έγκυρα επιστημονικά δεδομένα 3. Αυστηρή λογική οργάνωση. 4. Κριτική στάση απέναντι στη βιβλιογραφία. 5. Απρόσωπο, αντικειμενικό ύφος, επιδίωξη αντικειμενικότητας. 6. Αναφορική λειτουργία της γλώσσας. 7. Χρήση επιστημονικής ορολογίας. 8. Χρήση λέξεων που δηλώνουν την ακριβή στάση του συγγραφέα (π.χ. ασφαλώς, συχνά, δυνατόν να κτλ).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ :  ΔΟΚΙΜΙΟ – ΑΡΘΡΟ – ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ

1 . Πώς αναγνωρίζουμε ένα αποδεικτικό δοκίμιο ;

    α) Θέματα δοκιμίου : θέματα αισθητικής, κριτικής, κοινωνικά, πολιτικά, ηθικά, επιστημονικά.

    β) Απευθύνεται : Σε ένα πλατύ, καλλιεργημένο και όχι εξειδικευμένο κοινό.

    γ) Στόχοι δοκιμιογράφου :                                                              1. Να εκλαϊκεύσει, να δώσει δημοσιότητα στις απόψεις του, να κάνει μια ιδεολογική κατάθεση σε επικίνδυνα και ριψοκίνδυνα θέματα

                                 2. Να εκφράσει τις εμπειρίες και τα προσωπικά βιώματά του

                                 3. Να διδάξει, όχι με σωφρονιστική πρόθεση, όπως το κήρυγμα, αλλά με την έννοια ότι :

                                     - πλουτίζει τις γνώσεις,

                                     - οξύνει την κρίση,

                                     - καλλιεργεί την ευαισθησία

                                 4. Δεν επιδιώκει να επηρεάσει εύκολα και άμεσα τον αναγνώστη (όπως ο πολιτικός ή ο εκκλησιαστικός λόγος), αλλά να τον προβληματίσει.

                                 4. Να επικοινωνήσει με τον αναγνώστη

                                 5. Να τέρψει και ενδεχομένως να πείσει τον αναγνώστη

    δ) Τρόποι / μέσα πειθούς :  Το αποδεικτικό δοκίμιο χρησιμοποιεί τρόπους και μέσα που εξασφαλίζουν την επιτυχία των σκοπών του δοκιμιογράφου, δηλαδή την αποτελεσματικότητά του ως κειμένου. Συγκεκριμένα :

                                 1. Έχει μέση έκταση, είναι εύληπτο και καλογραμμένο

                                 2. Προσεγγίζει ένα θέμα χωρίς να το εξαντλεί

                                 3. Κινείται μεταξύ επιστήμης και λογοτεχνίας(= «υβρίδιο»)

                                 4.  Εκθέτει, διασαφηνίζει και υποστηρίζει τις ιδέες του με

                                     επιχειρήματα, τεκμήρια, παραδείγματα

                                 5.  Δε δογματίζει

                                 6. Θεωρεί τα πάντα σε εξέλιξη

                                 7. Δεν εξάγει οριστικά συμπεράσματα

    ε) Γλώσσα / Ύφος :      Η γλώσσα του αποδεικτικού δοκιμίου εξασφαλίζει την επιτυχία των σκοπών του και το ύφος του ποικίλλει από δοκιμιογράφο σε δοκιμιογράφο (άλλοι δοκιμιογράφοι ακολουθούν πιο επιστημονικό ύφος και άλλοι πιο λογοτεχνικό). Συγκεκριμένα :

                                 1. Κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας, όπως στον επιστημονικό λόγο

                                 2. Χρησιμοποιεί τεχνικές ομαλής μετάβασης και συνοχής (διαρθρωτικές λέξεις κτλ)

                                 3. Χρησιμοποιεί λέξεις που φανερώνουν την οπτική γωνία του συγγραφέα

                                    π.χ. εξετάζει ένα θέμα από «πολιτική», «κοινωνική» και «πολιτιστική» άποψη

                                 4. Στη σύνταξη : κυριαρχεί η υποταγμένη σύνταξη (δευτερεύουσες προτάσεις) γιατί με αυτή δηλώνεται η λογική σχέση μεταξύ των νοημάτων του.

                                 5. Στο λεξιλόγιο : χρησιμοποιείται αφηρημένο λεξιλόγιο

                                 6. Υπάρχει κάποια προφορικότητα στην έκφραση και οικειότητα στο ύφος με τη χρήση :

                                        - α΄ ενικού, α΄ πληθυντικού

                                        - διαλόγου, ερωτήσεων

                                        - επεξηγήσεων, παραδειγμάτων, διασαφήσεων

                                        - φορτισμένου λεξιλογίου                          

                                        - μεταφορικού και εικονοπλαστικού λόγου

                                        - κατάλληλων ρημάτων, επιθέτων, κτλ

    στ) Δομή :             1 . Πρόλογος     :     θέμα, κατευθυντήρια ή κύρια ιδέα / θέση του συγγραφέα

                                 2 . Κύριο μέρος :     διασαφηνίζει,  αποδεικνύει τη θέση του

                                 3 . Επίλογος       :     συμπυκνώνει, επανεκθέτει τη θέση του

2 . Πώς αναγνωρίζουμε ένα δοκίμιο στοχασμού ;

    1. Ο συγγραφέας αντιμετωπίζει το πρόβλημα που τον απασχολεί από καθαρά προσωπική, υποκειμενική σκοπιά

    2. Υπάρχει ένα κεντρικό θέμα, αλλά οι επιμέρους ιδέες συνδέονται με αυτό συνειρμικά και διαισθητικά

    3. Χρησιμοποιούνται εικόνες και σύμβολα με τα οποία υποβάλλονται ορισμένα νοήματα.

       Από την άποψη αυτή στο στοχαστικό δοκίμιο υπάρχει κάποια απόπειρα πειθούς.

    4. Γίνεται χρήση της ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας.

3 . Πώς ξεχωρίζουμε ένα άρθρο από ένα δοκίμιο ;

     α . Το άρθρο έχει επικαιρικό χαρακτήρα ενώ το δοκίμιο δεν έχει.

        Ακόμα και όταν αφορμάται από ένα επίκαιρο γεγονός, το ανάγει στο γενικό.

    β . Το δοκίμιο κινείται ανάμεσα στην επιστήμη και στη λογοτεχνία

       ενώ το άρθρο κινείται στο χώρο της ερμηνευτικής δημοσιογραφίας.

    γ . Το δοκίμιο χαρακτηρίζεται από προσωπικό και οικείο τόνο

       ενώ στο άρθρο κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας.

    δ . Διαφέρουν στην έκταση : το άρθρο είναι συντομότερο.

    ε . Στο άρθρο δηλώνεται το έντυπο και ο χρόνος δημοσίευσής του.

    στ . Ομοιότητα : Το ύφος και ο εννοιολογικός εξοπλισμός μερικών άρθρων τα κάνει να θεωρούνται δοκίμια.

4 . Πώς ξεχωρίζουμε μια επιφυλλίδα από ένα άρθρο ή ένα δοκίμιο ;

    α. Η επιφυλλίδα έχει πολλά κοινά σημεία με το δοκίμιο :

       1. Θέματα :  Φιλολογικά, επιστημονικά, κοινωνικά, καλλιτεχνικά, πολιτικά

       2. Ξεκινά από ένα θέμα επίκαιρου χαρακτήρα, αλλά προχωρεί σε παρατηρήσεις διαχρονικού χαρακτήρα και γενικότερου ενδιαφέροντος

    β. Η επιφυλλίδα αποτελεί ένα είδος σύντομου άρθρου, γραμμένο από πρόσωπο ειδικό στο θέμα. Αυτό σημαίνει μεταξύ άλλων ότι δηλώνεται το έντυπο και ο χρόνος δημοσίευσής της.

5 . Πώς ξεχωρίζουμε μια πραγματεία από ένα δοκίμιο ;

    1. Η πραγματεία επιχειρεί μια διεξοδική, συστηματική παρουσίαση ενός θέματος, επιδιώκοντας να το εξαντλήσει από όλες τις πλευρές του. Γι’ αυτό : 

       α)  έχει μεγάλη έκταση.

       β)  τεκμηριώνει σχολαστικά κάθε άποψη που υποστηρίζει.

       γ)  παραπέμπει διαρκώς στη σχετική βιβλιογραφία.

    2. Το δοκίμιο επιχειρεί απλώς να προσεγγίσει ένα θέμα, χωρίς να το εξαντλεί. Γι’ αυτό :

       α)  έχει μέση έκταση

       β)  γράφεται με βάση τη γενικότερη πνευματική καλλιέργεια του συγγραφέα του.

   

6 . Πώς ξεχωρίζουμε ένα δοκίμιο με στοιχεία ημερολόγιου ;

    α . Το ημερολόγιο  :

       - καταγράφει σκέψεις, συναισθήματα και γεγονότα της προσωπικής ζωής

       - αλλά και ευρύτερου ενδιαφέροντος

       - έχει ημερομηνία, τόπο, ακόμη και ώρα

    β . Στο δοκίμιο με στοιχεία ημερολογίου ο συγγραφέας  δεν καταγράφει πράξεις της ζωής του, αλλά : 

       - την πνευματική του πορεία

      - την πορεία του στοχασμού του

      - τον εσωτερικό του κόσμο

7 . Πώς ξεχωρίζουμε ένα δοκίμιο με στοιχεία συνομιλίας ;

    Το δοκίμιο με στοιχεία συνομιλίας : 

    1. Είναι γραμμένο περισσότερο για να ακουστεί παρά για να διαβαστεί, όπως μια ομιλία σε κοινό.

    2. Προσκαλεί τον αναγνώστη να προσθέσει τους δικούς του προβληματισμούς.

    3. Αποτελεί συνομιλία του δοκιμιογράφου με τον εαυτό του.

    4. Κυριαρχεί το α΄ ενικό, ενώ συναντάμε και το α΄ πληθυντικό ή το β΄ ενικό.

8 . Πώς ξεχωρίζουμε ένα δοκίμιο με στοιχεία επιστολής ;

Το θέμα του αφορά ζητήματα τέχνης, κριτικής, πολιτισμού, κοινωνικά, πολιτικά κτλ.

 Ωστόσο, είναι γραμμένο πολύ πιο ελευθέρα από το δοκίμιο, αφού ο συγγραφέας :

    1. εκφράζεται σε α΄ πρόσωπο και δίνει την εντύπωση συνομιλίας με ένα φίλο

    2. περιπλανάται ελεύθερα από το ένα θέμα στο άλλο

    3. αυτοσχεδιάζει

    4. κάνει προσωπική ιδεολογική κατάθεση ή εξομολόγηση

1 .  Ποιοι τρόποι πειθούς χρησιμοποιούνται παρακάτω ;

- Κύριοι ένορκοι ! Τη στιγμή που θα δίνεται την ψήφο σας για την τύχη των κατηγορουμένων, τη στιγμή εκείνη την ιερή, θυμηθείτε : Η Ιστορία σας κρίνει !

- Σε ό,τι με αφορά, συναισθάνομαι τις βαριές ευθύνες που πέφτουν στους ώμους των πολιτικών ανδρών της χώρας. Δεν έρχομαι ως αρχηγός ενός νέου κόμματος. Έρχομαι απλώς ως σημαιοφόρος νέων πολιτικών ιδεών, και κάτω από τη σημαία αυτή καλώ όλους εκείνους που συμμερίζονται τις ιδέες αυτές.

2 .  Αντιστοιχείστε τους περιγραφικούς με τους μονολεκτικούς ορισμούς

Α . Περιγραφικός ορισμός	Β. Μονολεκτικός
1 . Κείμενο που δημοσιεύεται στον τύπο και ασχολείται με ζητήματα γενικότερου φιλολογικού ενδιαφέροντος 2 . Κείμενο που εκφράζει ελεύθερη περιδιάβαση στο χώρο των ιδεών, έχει χαλαρή δομή και συνειρμικό λόγο 3 . Κείμενο εύθυμο, χιουμοριστικό, που δημοσιεύεται στον τύπο 4 . Κείμενο που καταγράφει σε καθημερινή βάση προσωπικές και κοινωνικές εμπειρίες 5 . Κείμενο που πραγματεύεται θέμα της επικαιρότητας και δημοσιεύεται στον τύπο 6 . Κείμενο με σαφές θεματικό κέντρο και ξεκάθαρη δομή που επιδιώκει να εκφράσει γνώμη σε θέμα γενικού ενδιαφέροντος 7 . Κείμενο που ασχολείται πολύπλευρα και ολοκληρωμένα με εξειδικευμένο αντικείμενο	α . Χρονογράφημα β . Αποδεικτικό δοκίμιο γ . Δοκίμιο στοχασμού δ . Άρθρο ε . Επιφυλλίδα

3. Να αντιστοιχήσετε τους όρους της στήλης Α με τη σύντομη απόδοσή τους στη στήλη Β

Στήλη Α

Στήλη Β

1. Σόφισμα 2. Παραλογισμός 3. Ψευδές επιχείρημα 4. Άκυρο επιχείρημα 5. Εσφαλμένο επιχείρημα 6. Απόδειξη

α. Συμπέρασμα που ανατρέπεται από την πραγματικότητα β. Συλλογισμός που προσφέρει ορθό επιχείρημα γ. Συμπέρασμα που προκύπτει αυθαίρετα, ανεξάρτητα από τις προκείμενες και διαψεύδεται από την πραγματικότητα δ. Συλλογισμός που καταλήγει σκόπιμα σε εσφαλμένο συμπέρασμα ε. Συλλογισμός που καταλήγει σε εσφαλμένο συμπέρασμα στ. Συμπέρασμα που απορρέει αυθαίρετα, χωρίς λογική αναγκαιότητα παραβιάζοντας τις προκείμενες

4 . Σημειώστε Χ στη σωστή απάντηση

α. Οι συλλογισμοί αιτιότητας είναι :         1. παραγωγικοί    __         2. επαγωγικοί    __ β. Οι επαγωγικοί συλλογισμοί κατευθύνονται :         1. από το γενικό στο ειδικό    __         2. από το ειδικό στο γενικό    __ γ. Οι αναλογικοί συλλογισμοί είναι :         1. συλλογισμοί αιτιότητας                                         __         2. συλλογισμοί μεταφορικοί ή κυριολεκτικοί   __

δ. Οι συλλογισμοί γενίκευσης είναι :         1. παραγωγικοί__         2. επαγωγικοί  __ ε. Τα σοφίσματα είναι :         1. παραλογισμοί__         2. τεκμήρια       __

ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ – ΤΕΧΝΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗΣ

1 . Ερωτήσεις για τη συνοχή του κειμένου :

    α) Ποια νοηματική σχέση εκφράζει η χρήση καθεμιάς από τις Χ₁ , Χ_{2 ....}  λέξεις ;

    β) Πώς εξασφαλίζετε η συνοχή μεταξύ των Χ₁ , Χ_{2 ....}  παραγράφων του κειμένου ;

    α) νοηματική σχέση à διαρθρωτικές λέξεις

    β) συνοχή à διαρθρωτικές λέξεις + αντωνυμίες + επανάληψη λέξης + νοηματική συγγένεια

   

Νοηματική σχέση	Διαρθρωτικές λέξεις
Αντίθεση	αλλά, όμως, ωστόσο, αντίθετα, εντούτοις, παρόλα αυτά, μολονότι, αν και
Αίτιο – Αποτέλεσμα	εξαιτίας, επειδή, γιατί κτλ
Χρονική σχέση	αρχικά, στη συνέχεια, πρώτα, ύστερα κτλ
Όρος ή προϋπόθεση	αν, εκτός αν, σε περίπτωση που κτλ
Επεξήγηση	λόγου χάρη, για παράδειγμα, δηλαδή, με άλλα λόγια, ειδικότερα, συγκεκριμένα κτλ
Έμφαση	το κυριότερο, πρέπει ακόμη να σημειωθεί, ιδιαίτερα σημαντικό είναι κτλ
Προσθήκη	ακόμη, επίσης, έπειτα, εκτός απ’ αυτό κτλ
Απαρίθμηση	πρώτο, δεύτερο, καταρχάς, τελικά, κτλ
Συμπέρασμα	λοιπόν, τελικά, ανακεφαλαιώνοντας, συνοψίζοντας, συμπερασματικά καταλήγουμε κτλ

2 . Σύνταξη παραγράφου                                                                 

    Η άσκηση αυτή δίνεται συνήθως με τις εξής μορφές :                    

                                

    Περίπτωση α :   Σε µια παράγραφο 70-80 λέξεων να διατυπώσετε την άποψή σας για το περιεχόµενο του παρακάτω αποσπάσµατος ...

    Η εκφώνηση μας ζητά να κρίνουμε την άποψη που διατυπώνεται στο απόσπασμα, να ελέγξουμε δηλαδή αν ισχύει ή κάτω από ποιες προϋποθέσεις ισχύει. Εδώ λέμε τη δική μας γνώμη.

    1. Κατανοούμε με ακρίβεια το περιεχόμενό της και το διατυπώνουμε με δικά μας λόγια σε μια Θεματική Πρόταση.

    2. Αναπτύσσουμε τη Θ.Π. με τον προσφορότερο τρόπο.

    π.χ. Σε παράγραφο 70-80 λέξεων να διατυπώσετε την άποψή σας για το περιεχόµενο του παρακάτω αποσπάσµατος :

    «Σήµερα οι πηγές των πληροφοριών έχουν πολλαπλασιαστεί σε βαθµό εκπληκτικό και οι κρουνοί τους (η εφηµερίδα, το περιοδικό, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση) ρέουν μέσα στο σπίτι».  (Πανελλαδικές 2004)

    Απάντηση : Θ.Π. «Οι τεχνολογικές εξελίξεις έχουν επιτρέψει την εύκολη και άμεση πρόσβαση των ανθρώπων σε κάθε είδους πληροφορία».

                 Ανάπτυξη με παραδείγματα και αίτιο- αποτέλεσμα :

                 Στα παραδοσιακά έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης έχει προστεθεί πλέον και το Διαδίκτυο, που προσφέρει εκπληκτικά περισσότερες δυνατότητες συγκέντρωσης πληροφοριών για κάθε τομέα του επιστητού. Ωστόσο, και στις παραδοσιακές πηγές πληροφόρησης και στο Διαδίκτυο η παραπληροφόρηση και η προπαγάνδα επιδιώκουν να διαμορφώσουν και να κατευθύνουν με ύπουλους τρόπους την κοινή γνώμη. Γι’ αυτό ας μην είμαστε αφελείς : ο όγκος της σύγχρονης πληροφόρησης δεν είναι ανάλογος με την ποιότητά της.    (86 λέξεις)

Περίπτωση β : Να  αναπτύξετε το νόημα της παρακάτω άποψης με 80-100 λέξεις...

     - Η εκφώνηση μας ζητά να εξηγήσουμε τι εννοεί ο συγγραφέας στο συγκεκριμένο απόσπασμα, δηλαδή να διασαφηνίσουμε με παραδείγματα, να αιτιολογήσουμε, να δείξουμε τις συνέπειες κτλ της άποψης που έχει διατυπώσει.

    - Αποτελεί την πιο συνηθισμένη διατύπωση της άσκησης για σύνταξη παραγράφου.

    - Εδώ αναπτύσσουμε τη γνώμη του συγγραφέα.

    1. Κατανοούμε με ακρίβεια το περιεχόμενο της φράσης.

       Σ’ αυτό θα μας βοηθήσει ο εντοπισμός των λέξεων/ φράσεων – κλειδιών και η κατανόηση της λογικής σχέσης μεταξύ τους.

    2. Διατυπώνουμε τη Θεματική Πρόταση με βάση το γενικότερο πλαίσιο που θέτει το απόσπασμα (δηλαδή με βάση το «θεματικό κύκλο» στον οποίο εντάσσεται το ζήτημα που θέτει, όπως «Καταναλωτισμός» ή «Επιστήμη» ή «Περιβάλλον» ή «Κοινωνικοποίηση» κτλ)

    3. Αναπτύσσουμε τη Θ.Π. με τον προσφορότερο τρόπο.

    π. χ. Να αναπτύξετε με 80-100 λέξεις το νόημα της παρακάτω άποψης του συγγραφέα:

         «Η ανάπτυξη, βέβαια, των ανθρώπων αντί για την ανάπτυξη των σκουπιδοπροϊόντων ¹ θα απαιτούσε μιαν άλλη οργάνωση της εργασίας, η οποία θα έπρεπε να παύσει να είναι αγγαρεία και να γίνει πεδίο προβολής των ικανοτήτων του ανθρώπου».   (Πανελλαδικές 2003)

          ¹ : «σκουπιδοπροϊόντα» ονομάζει υποτιμητικά ο συγγραφέας τα καταναλωτικά προϊόντα που δημιουργούν τεχνητές ανάγκες στους ανθρώπους και καθιστούν τον καταναλωτισμό κέντρο του ενδιαφέροντός τους

   

          1 .  Άλλη οργάνωση της εργασίας à   Προβολή των ικανοτήτων του ανθρώπου à  Ανάπτυξη του ανθρώπου

          2 . Θεματικό πλαίσιο : Καταναλωτική κοινωνία

             Απάντηση : Θ.Π. «Η σύγχρονη καταναλωτική κοινωνία έχει θέσει ως σκοπό της την απρόσωπη οικονομική ανάπτυξη και χρησιμοποιεί την ανθρώπινη εργασία ως μέσο για την επιτυχία του.»

                          Ανάπτυξη με αίτιο – αποτέλεσμα   και   σύγκριση - αντίθεση

                          Για τους περισσότερους η εργασία σήμερα ταυτίζεται με τη μηχανική επανάληψη τυποποιημένων διαδικασιών, με σκοπό την παραγωγή, την προώθηση και την πώληση των καταναλωτικών αγαθών. Γι’ αυτό θεωρείται μια από τις αιτίες της αλλοτρίωσης του σύγχρονου ανθρώπου. Ωστόσο, το αληθινό νόημά της είναι διαφορετικό. Εκτός από το βιοπορισμό, οφείλει να εξασφαλίζει στον άνθρωπο την ουσιαστική ένταξή του στο κοινωνικό περιβάλλον που ζει και να αποτελεί μέσο προκειμένου να εκφράζει τις δημιουργικές του δυνάμεις. Επομένως, μόνο αν η εργασία οργανωθεί σε αυτό το πλαίσιο θα συμβάλλει στην ουσιαστική ανάπτυξή του.  

                                                                                                                        (112 λέξεις)

Περίπτωση γ : Να αναπτύξετε την εξής θεματική πρόταση σε μια παράγραφο 80 – 100 λέξεων  ...

- Η εκφώνηση μας ζητά να αντιγράψουμε τη Θεματική Πρόταση που μας δόθηκε και να την αναπτύξουμε.

- Δουλεύουμε όπως ακριβώς και στην περίπτωση β

- Η περίπτωση αυτή είναι ευκολότερη, γιατί έχουμε έτοιμη τη Θεματική Πρόταση και δεν τη διατυπώνουμε μόνοι μας.

3 . Τρόπος ανάπτυξης παραγράφου – Δομή παραγράφου

         

    α) Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου

       1. Με παραδείγματα

       2. Με αιτιολόγηση

       3. Με αίτιο – αποτέλεσμα

       4. Με σύγκριση – αντίθεση

       5. Με ορισμό (Οριστέα έννοια – Γένος – Ειδοποιός διαφορά)

       6. Με διαίρεση (Διαιρετέα έννοια – Διαιρετική βάση – Μέλη της διαίρεσης)

       7. Με αναλογία

       8. Με συνδυασμό μεθόδων

    β) Δομή παραγράφου

       1. Θεματική Πρόταση

       2. Σχόλια – Ανάπτυξη

       3. Πρόταση – κατακλείδα (δεν υπάρχει πάντα)

ΠΡΟΣΟΧΗ ! Άλλο τρόπος ανάπτυξης παραγράφου και άλλο τρόποι πειθούς σε μια παράγραφο !

Ρεμβασμός τον Δεκαπενταύγουστο

    «Την εσπέραν εκείνην, της 13^ης Αυγούστου» γράφει ο Παπαδιαμάντης, «εκάθητο μόνος, ολομόναχος έξω του ναΐσκου,εις το προαύλιον, έμπροσθεν της καλύβης την οποίαν είχε κτίσει, εκάπνιζεν το τσιμπούκι του κι ερρέμβαζεν. Ο καπνός από τον λουλάν ανέθρωσκε και ανέβαινεν εις κυανούς κύκλους, εις το κενόν, και οι λογισμοί του ανθρώπου εφαίνοντο να παρακολουθούν τους κύκλους του καπνού, και να χάνονται μετ’ αυτών εις το αχανές, το άπειρον. Τι εσκέπτετο  ;

    Εσκέπτετο-καθώς ειδήσεις τον Αύγουστο (πόσο μάλλον το δεκαπενταύγουστο) δεν υπάρχουν-τις διακοπές του !

    Και εμακάριζε την εποχή του και τον πλούτο των πληροφοριών του που, χάρις στο θαύμα της επικοινωνίας, έκαναν τις επιλογές του πιο εύκολες.

    Το μέρος-νησί για την ακρίβεια το είχε ήδη επιλέξει. Σ’ αυτό συνέκλιναν άλλωστε όλα τα αφιερώματα των περιοδικών που ανελλιπώς διάβαζε.

    Αλλά και η ειδική λίστα του υπουργείου που παρουσιάζει τις καθαρές ακτές το περιελάμβανε και μάλιστα στην κορυφή της.

    Τύχη αγαθή έκανε να συμπληρώσει τις ημέρες εκείνες και τον αριθμό κουπονιών που προσέφερε η καθημερινή του εφημερίδα και του εξασφάλισαν όχι μόνο δωρεάν εισιτήρια, αλλά και με πολυδιαφημισμένο πλοίο.

    Διάλεξε το ξενοδοχείο του από ένα έντυπο που έφτασε με το ταχυδρομείο, μαζί με το λογαριασμό της πιστωτικής του κάρτας, βρίσκοντας ενδιαφέρουσες τις πληροφορίες και, κυρίως τη χρέωση σε οκτώ μηνιαίες δόσεις.

    Στο αγαπημένο του περιοδικό είχε ήδη σταμπάρει μια βολική και λουσάτη συνάμα βαλίτσα-θα την αγόραζε αύριο το δίχως άλλο- μαζί με κάποια απαραίτητα αξεσουάρ ένδυσης που προβάλλονταν στο ίδιο αφιέρωμα.

    Οργανωμένος και μεθοδικός πάντα- πολλοί του το καταλόγιζαν ως κουσούρι- είχε ήδη κόψει από το γαστρονομικό περιοδικό στο οποίο ήταν συνδρομητής τη σελίδα «Πού θα φάτε» για το συγκεκριμένο νησί, ενώ στο τηλεοπτικό μαγκαζίνο είδε ωραίες εικόνες από μια ντισκοτέκ όπου γινόταν πολύ χάζι και αποστήθισε το όνομά της.

    Από το ρεπορτάζ της κυριακάτικής εφημερίδας του αντέγραψε μια λίστα βιβλίων που επέλεξαν ορισμένοι επώνυμοι και που ήταν, ως φαίνεται κατάλληλα για την περίοδο των καλοκαιρινών διακοπών. Το αντηλιακό του, αυτό το νέο που διαφημίζουν τόσο έξυπνα, το είχε ήδη αγοράσει, αλλά, «την εσπέραν εκείνην»,περίμενε με ανυπομονησία μπροστά στην τηλεόραση το ειδικό δελτίο ηλιοθεραπείας, για να ξέρει με ακρίβεια (και με βάση το χρώμα και τον τύπο του δέρματός του) πόση ώρα του επιτρεπόταν να εκτίθεται στον ήλιο.

    Χαμογέλασε πάλι, πανευτυχής. «Α, τον Αύγουστο νιώθω πραγματικά ελεύθερος!» μουρμούρισε τραβώντας μια γερή ρουφηξιά απ’ το τσιμπούκι του.

    «Εκύκλωσάν με αι του βίου μου ζάλαι, ώσπερ μέλισσαι κηρίον, Παρθένε…»¹ συμπλήρωσε ο Παπαδιαμάντης. «Αντιλαβού μου και ρύσαι των αιωνίων βασάνων…»¹.                                                                                                                                Ν. Ευσταθιάδης, από τον ημερήσιο τύπο

Επικοινωνιακο πλαισιο : Χρονογράφημα / Σατιρίζει

Θεματικό κέντρο κειμένου : Η εξάρτηση του σύγχρονου ανθρώπου από τη διαφήμιση

Δομη κειμενου :         - Σύγκριση

                                        - Δύο αφηγήσεις - Δύο πρωταγωνιστές

                                        - Έμμεσο σχόλιο του αρθογράφου, ενσωματωμένο στο τέλος της δεύτερης  αφήγησης

Πληροφορίες :           - 1^ος πρωταγωνιστής : απολαμβάνει αμέριμνος

                                        - 2ος πρωταγωνιστής : ρυθμίζει κάθε λεπτομέρεια των διακοπών του με βάση τις σχετικές διαφημίσεις

Έμμεσο σχόλιο :        Η ψευδαίσθηση της ελευθερίας και η σύγχυση του σύγχρονου καταναλωτή

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Στο χρονογράφημά του αυτό ο Γ. Ευσταθιάδης σατιρίζει την εξάρτηση του σύγχρονου ανθρώπου από τη διαφήμιση.

Στην αρχή παραθέτει αυτούσιο ένα απόσπασμα του Παπαδιαμάντη, όπου ο ήρωας αμέριμνος απολαμβάνει κάποιο Αυγουστιάτικο απόγευμα έχοντας βυθιστεί στις σκέψεις του.

Στη συνέχεια φέρνει στο προσκήνιο ένα δεύτερο, σύγχρονο ήρωα που προετοιμάζεται για τις Αυγουστιάτικες διακοπές του. Ο ήρωας αυτός έχει επιλέξει τον τόπο, τη διαμονή, το μέσο μεταφοράς, τον εξοπλισμό, τον τρόπο πληρωμής, τα βιβλία που θα διαβάσει στις διακοπές του ακόμη και το είδος του αντηλιακού του με οδηγό τα διαφημιστικά πρότυπα.

Από τη σύγκριση των δυο ηρώων ο χρονογράφος υπαινίσσεται την ψευδαίσθηση ελευθερίας και τη σύγχυση του σύγχρονου καταναλωτή.                      (108 λέξεις)